BOSK, Leeuwarden

Een wandelend bos in het hart van Leeuwarden dat bestaat uit 1200 bomen die in 800 boomkisten zijn geplant; dat is in de kern het kunstproject BOSK. Gedurende een periode van 100 dagen worden de bomen dagelijks door honderden vrijwilligers door de stad verplaatst over een route van 3,5 kilometer. Zowel voorbijgangers als deelnemers worden hiermee bewust gemaakt van de meerwaarde van groen in een stad. BOSK is in essentie een tijdelijke oase en laat goed de meerwaarde van groen zien en de keuze op ruimtelijk gebied die je als stad kunt maken. Het balanceert op de snede van mobiliteit, leefbaarheid, cultuur en natuur.

De binnenstad van Leeuwarden is in de loop der jaren erg versteend geraakt. Door bomen letterlijk te laten bewegen, worden bezoekers op een speelse en originele manier bewust gemaakt van de noodzaak van een duurzame leefomgeving en de impact van vergroening. Door tijdelijk groen toe te voegen wordt een scherp contrast gesteld en dat maakt direct duidelijk wat natuur een stad te bieden heeft.

Slimme boomkisten met modderverf
De gebruikte bakken zijn  in de basis gemaakt van hout, dit om op een zo natuurlijk mogelijke manier aan te sluiten bij de bomen. Voor optimale verplaatsing gedurende het evenement zijn stevigheid en gewicht ook een bepalende factor. Om te voorkomen dat de bomen makkelijk om kunnen waaien is gekozen voor een ondergrondse verankering in de kist. Uitspoeling van grond wordt voorkomen doordat de kisten aan de binnenzijde zijn afgewerkt met capillair doek. Dit heeft als positieve eigenschap dat het vocht optimaal verdeeld wordt en de aarde gelijkmatig van vocht wordt voorzien. Als laatste is gekozen om de kisten te ‘beschilderen’ met modder, gemaakt van Friese klei. Dit zorgt voor een prachtig natuurlijk effect. Voor de verplaatsing van de bakken zijn karren gemaakt welke handmatig zijn voort te duwen en een korte draai hebben om de bomen op de juiste plek te krijgen.

Klimaatadaptief en biodivers sortiment
De soortkeuze van de toegepaste  bomen voor het project zijn in nauw overleg met de gemeente Leeuwarden, Provincie Friesland en Boomkwekerij Ebben genomen. Gekozen is voor een sortiment dat hitte-resistent is (gezien de stadse locatie) en goed toe te passen op de Friese kleigronden, waar de bomen nadien geplant worden. Er is bewust een deel inheems en een deel niet-inheems gekozen. Voor optimale aansluiting bij de lokale biodiversiteit is ingezet op inheems materiaal, later aan te planten in het buitengebied van de gemeente en de provincie, zoals iep (Ulmus laevis), els (Alnus glutinosa) en haagbeuk (Carpinus betulus). Voor toepassing in en rondom steden is een gevarieerde selectie van uitheems plantgoed gekozen, omdat deze bomen beter met klimatologische extremen zoals hittestress en piekbuien kunnen omgaan, zoals Gleditsia tricanthos, Ginkgo biloba en Zelkova serrata. Naast de bomen zijn in de bakken ook lagere struiken toegepast en is de overige ruimte ingezaaid met een wildbloemenmengsel. De belangrijkste criteria bij de keuze voor struiken waren een snelle groei om op ooghoogte privacy te bieden en waar mogelijk eetbaar voor dieren. Zo zijn er planten gekozen in de vroege herfst bessen dragen, als voedselbron voor vogels.

Het blijvende effect van BOSK
Vooraf is ingeschat dat er mogelijk klachten van ondernemers en bewoners van de binnenstad zouden zijn. De bakken nemen immers behoorlijk veel plek in en belemmeren het zicht op winkels en horecagelegenheden. Ook ruimte voor fietsen en parkeren is gedurende het project beperkt. Het draagvlak onder iedereen is groter gebleken dan vooraf ingeschat. Mede doordat BOSK een onderdeel is van een veel breder cultureel project. Daarnaast zijn honderden vrijwilligers dagelijks in de weer om de bakken te verplaatsen en de beplanting van water te voorzien. De reacties op het aanwezige groen zijn hartverwarmend, het groen verzacht de stad en de meest gehoorde vraag is of de bomen niet kunnen blijven staan. Terrassen zitten aanmerkelijk voller en de binnenstad straalt meer rust uit. BOSK heeft laten zien dat natuur een integraal onderdeel moet zijn van de leefomgeving, om een aantrekkelijke, gezonde stad te creëren. Dat stadsplanning niet statisch maar dynamisch is heeft de gemeente Leeuwarden door haar volle medewerking voorbeeldig laten zien. Met goede soortkeuze en doordachte aanpak kan verplaatsbaar groen ook impact hebben.