De kracht van passie
De naam dankt het Spoorpark aan de ligging, direct langs het spoor van Tilburg naar Breda. Het terrein van voormalig transportbedrijf Van Gend & Loos, met een afmeting van bijna 10 hectare, bestond uit een grasveld, een verlaten spoorlijn en een steile geluidswal. Door de jaren heen heeft de natuur er een spontane ontwikkeling doorgemaakt, een waarde die in het ontwerpproces is meegenomen. “Het was een intensief ontwerpproces, gestart vanuit een burgerinitiatief,” vertelt Esther Kruit van landschapsarchitectenbureau KruitKok. “Het leuke van een dergelijk project is dat je te maken hebt met bijzonder enthousiaste mensen die acteren vanuit een passie om iets te realiseren. Dat betekent heel veel en goed luisteren. Zodat je kunt vertalen wat zij vertellen. Bij de een is dat heel duidelijk, bij de ander moet je tussen de regels door lezen. Alle kwartiermakers hadden hun eigen inbreng in ideeën, realisatie en exploitatie. Bovendien namen ze hun eigen achterban mee. Je hoeft dan niet meer te zoeken naar de invulling van het park, naar wie het gaat gebruiken. Die mensen zitten bij je aan tafel. Daar doe je het voor.”
Ecologische waarde uit het verleden borgen
De passie die Esther bij de kwartiermakers en inwoners vond is ook terug te vinden bij Ronald Kusters, directeur van Brouwers Groenaannemers. Voor hem is het Spoorpark zoveel meer dan een groenproject. “Ik woonde als kind maar 500 meter hier vandaan en als klein jongetje speelde ik op het terrein. Mijn hele leven ben ik al een fervent plantjesliefhebber en ik vond het dan ook mooi om te zien dat op het terrein allerlei flora ontsproot. Het Spoorpark ligt in het middelpunt van de oude Tilburgse textielindustrie en daardoor kunnen heel specifieke en unieke plantensoorten op die plek gedijen. Bij het indienen van mijn ‘plan van aanpak’ was het voor mij dan ook belangrijk om er in op te nemen hoe je omgaat met deze ecologische waarde in de toekomst. Ik heb daar mijn eigen jeugdherinneringen en kennis in meegenomen door bijvoorbeeld soorten flora van vroeger terug te brengen op deze plaats.”
Know-how to grow
Het ontwerpteam bestaande uit KruitKok Landschapsarchitecten, Blom&Moors ontwerp openbare ruimte en Timmermans Architecture vond het hun taak om de hoofdstructuur van het park en ook de lange termijnvisie te bewaken. Ik heb vaak tijdens bijeenkomsten gezegd dat we een park gaan maken dat minstens honderd jaar oud moet worden. De bomen die hier worden geplant moeten dus ook minstens zo oud kunnen worden. Vanuit die gedachte moeten we een structuur aanhouden die de flexibiliteit biedt om nog te kunnen ontwikkelen, maar tegelijkertijd ook zo robuust is dat het veranderingen vanuit de mens of de natuur kan verdragen. Met andere woorden: de paden, lanen en bomen hebben een stevige structuur die honderd jaar oud kan worden, maar daarbinnen kunnen veranderingen plaatsvinden in beplanting en gebruik. Eigenlijk is het nog steeds niet af, het blijft groeien. Boomkwekerij Ebben heeft bijvoorbeeld na de eerste levering van de bomen nog twee keer bomen geleverd omdat we vonden dat er nog meer groen moest komen. Daar komt dan weer extra budget voor zodat we het blijvend mooier kunnen maken.”
Park voor mensen én natuur
“In het ontwerpplan zitten daarom meerdere lagen.” vertelt Esther. “We hebben de specifieke parklaag, maar we hebben ook heel bewust een park willen ontwerpen met ruimte voor natuurontwikkeling. Enerzijds doen we dat met de zonering in het park, anderzijds bereiken we dat met het type beplanting. In dit geval veel meer natuurlijke en inheemse beplanting. Het plan is zo gemaakt dat het naast een park voor mensen ook een park voor de natuur is. Het grootste cadeautje is het intensieve gebruik!”
Speciale plaatsen vragen om expertise van bomen
Een intensieve samenwerking is de sleutel geweest om de plannen te realiseren. Ronald vervolgt: “ Esther Kruit heeft samen met het ontwerpteam en de kwartiermakers het park ontwikkeld. Wij hebben het aangenomen en tegelijkertijd het plan vormgegeven samen met de kwartiermakers. Zo hebben we bijvoorbeeld in het eerste seizoen al bomen aangeplant, zodat ze bij de oplevering twee jaar later wat meer body zouden hebben. Later zijn er nog meer bomen bijgeplaatst om voor extra schaduw te zorgen.
Op het talud, de wal die de afscherming met het spoor vormt, waren speciale bomen nodig die goed tegen droogte kunnen. En dan blijkt hoe waardevol de expertise van Boomkwekerij Ebben is op dit gebied. We hadden al goede ervaringen met Ebben en dat samen met hun adviezen heeft ook de projectleider overtuigd de bomen bij deze boomkwekerij af te nemen.” Esther beaamt dit: “Ik werk al lang met Ebben samen. Ze hebben mooi materiaal en ze hebben me nog nooit teleurgesteld.”
Een kroon op het werk
Het Spoorpark Tilburg staat vaak in de spotlight. Het kreeg internationale aandacht, de gemeente kreeg er een prijs voor, het werd als één van de belangrijkste projecten genoemd bij het NVTL jaarboek van de Blauwe Kamer en Brouwers Groenaannemers kreeg er de prestigieuze ECLA vakprijs voor. Een kroon op het werk van deze collectieve prestatie.
Ronald: “Dit park ligt er voor de eeuwigheid”
